Η σκηνή αυτή ανήκει σε ένα μεγαλύτερο πίνακα που τοποθετείται πάνω από την Αγία Τράπεζα και που προοριζόταν να τρομάζει τους πιστούς του 15ο αιώνα και να τους κάνει να συμπεριφέρονται πολύ πιο συνετά. Ωστόσο, η ιδέα του κορμού που μπορεί να μιλά ήταν προσφιλής στους σύγχρονους εμπόρους τρόμου, τους σουρεαλιστές.

2. Ο εφιάλτης: Henry Fuseli, 1781

Αποτελεί το χειρότερο όνειρο στον κόσμο της τέχνης και μακράν το πιο διάσημο.Η παρθένος κοιμωμένη στο παρθενικό νυχτικό της κείτεται στο κρεβάτι όπως ένα θύμα θυσίας με το λαιμό της τεντωμένο και γυμνό σαν να περιμένει το μαχαίρι. Πάνω στο στομάχι της κάθεται στις φτέρνες του ένα περιττωματικό δαιμόνιο. Τα τεντωμένα αυτιά του δημιουργούν σκιές που μοιάζουν με κέρατα στις κουρτίνες που βρίσκονται πίσω της, και τις οποίες πιέζει το κεφάλι του επιβήτορα με τα αγριεμένα μάτια.

Ακόμα και αυτοί που δε βλέπουν το υπονοούμενο του βιασμού, της κτηνωδίας, της ηδονοβλεψίας και του φόνου μπορούν να νιώσουν τη δύναμη της μεταφοράς του Φουσέλι: τον εφιάλτη ως μια νυχτερινή βία. Το έργο «Ο εφιάλτης» προοριζόταν να προκαλέσει εφιάλτες.

3. Ηλεκτρική καρέκλα: Andy Warhol, 1964

Η απαίσια εντολή « Ησυχία» λάμπει στο σκοτάδι της «Ηλεκτρικής Καρέκλας» του Andy Warhol, σαν να περιγράφει το μέλλον εκείνου που σφαγιάστηκε σε εκείνη τη θέση. Οι ιμάντες κείνται χαλαροί στο έδαφος αμέσως μετά την απομάκρυνση του πτώματος.

Η πρωτότυπη εκτύπωση σε μια επιφάνεια μεταξιού ωθεί τη φωτογραφία στα όρια του θανάτου με τα θολά επιστρώματα κυλίνδρου πιεστηρίου, έτσι ώστε κανείς δύσκολα να μπορεί να συλλάβει τι συμβαίνει σε αυτή την έρημη σκηνή. «Ό ,τι κάνω συνδέεται με τον θάνατο», παρατήρησε ο Γουόρχολ, και η δήλωσή του αυτή επιβεβαιώνεται ιδιαίτερα στις εικόνες του σε μετάξι- η χήρα Τζάκι, τα κρανία, η ακολουθία σκηνών από αυτοκινητικά δυστυχήματα, και, κυρίως, οι ηλεκτρικές καρέκλες.

4.  φάντασμα του Ψύλλου: William Blake, c.1819-20

Ο ψύλλος μετενσαρκώνεται σε ένα άπειρα τρομακτικό ανθρωποειδές, που περιφέρεται στους σκοτεινούς διαδρόμους με ένα κύπελλο, μέσα στο οποίο συλλέγει ανθρώπινο αίμα. Με γλώσσα κυρτή και φολιδωτή που παίζει ανάμεσα στα χείλη του, φέρει μαχαίρι και ένα κύπελλο γεμάτο αίμα έχοντας φρικτό σκοπό, αποτελώντας ένα μακράν πιο σημαντικό

πλάσμα σε σχέση με το αντίστοιχο έντομό. Σύμφωνα με τον φίλο του, John Varley, ο Blake είδε αυτό το φάντασμα σε ένα όραμά του. «Ο ψύλλος του είπε ότι μέσα στους ψύλλους κατοικούσαν ψυχές τέτοιων ανδρών, επειδή ήταν από τη φύση τους αιμοδιψείς σε υπερβολικό βαθμό». Μπορεί ο Blake να πείραζε τον εύπιστο Varley μιλώντας του για τους ψύλλους, ωστόσο, το όραμα είναι πέρα από την εγκόσμια φαντασία.

5. Ο Κρόνος τρώει τον γιο του, Πέτρο: Paul Rubens

Σύμφωνα με κάποιες εκδοχές του αρχαίου ελληνικού μύθου, ο Κρόνος πίστευε ότι το πεπρωμένο του επέτασσε στους ίδιους του τους γιους του να τον συντρίψουν και έτσι τους καταβρόχθισε όσο ήταν νεογέννητα με σκοπό να υπερβεί την προφητεία. Ο Ρούμπενς ζωγράφισε αυτήν την τρομακτική ιστορία λίγο διαφορετικά απ' ό, τι ο Γκόγια, που δείχνει ένα τέρας να δαγκώνει το κεφάλι ενός ενήλικα ανθρώπου. Σε αυτόν τον πίνακα, ο Κρόνος είναι ένας αδίστακτος δολοφόνος που αποσκοπεί στην προγραμματισμένη 'κατανάλωση' του ίδιου του του μωρού, αρχίζοντας με το τρυφερό στήθος του νηπίου, σαν να ήταν ένα ζουμερό φιλέτο κοτόπουλο.

6. Το γδάρσιμο του Μαρσύα: Τιτσιάνο, c.1570-75

Αυτή η τρομακτική εικόνα αποτυπώνει τον σάτυρο, Μαρσύα να υποβάλλεται σ την τιμωρία του επειδή έχασε σε έναν μουσικό διαγωνισμό με τον Απόλλωνα: κρεμασμένος ανάποδα από ένα σκοινί, το δέρμα του γδαρμένο σπιθαμή προς σπιθαμή, καθώς ένα σπάνιελ περιτριγυρίζει το αίμα και ένας άλλος μουσικός- βασανιστικά- τον συνοδεύει παίζοντας βιολί . Η επιφάνεια του ίδιου του καμβά εμφανίζεται γδαρμένη, μια ασύνδετη μάζα, σχεδόν μονόχρωμη με εξαίρεση τις βυσσινί λωρίδες του αίματος. Κάθε πινελιά θολά οδηγεί στην επόμενη, σαν να μη μπορούσε ο Τιτσιάνο να ζωγραφίσει μια τέτοια σκηνή τρόμου χωρίς να της προσδίδει μια λυπητερή χάρη. Τοποθετεί και τον εαυτό του στον πίνακα, (καθισμένο στα δεξιά) να συλλογίζεται το βασανιστήριο με λύπη.

7. Μέδουσα: Καραβάτζιο, 1596-98

Η Μέδουσα ήταν μια από τις τρεις γοργόνες, γυναίκες τερατώδους ομορφιάς οι οποίες είχαν φίδια για μαλλιά και μεταμόρφωναν τους ανθρώπους που τις αντίκριζαν σε πέτρες. Υποτίθεται ότι ήταν ανίκητες μέχρι που ένας Έλληνας ήρωας, ο Περσέας σκαρφίστηκε το πανέξυπνο κόλπο να αποφύγει το φονικό βλέμμα της Μέδουσας με ένα κάτοπτρο. Ο Περσέας έδωσε το κομμένο κεφάλι της στη θεά Αθηνά για να το κουβαλήσει πάνω στην ασπίδα της στον Τρωικό πόλεμο.

Ο πίνακας του Καραβάτζιο έχει, επίσης, το σχήμα ασπίδας, και η Μέδουσά, μολονότι αποκεφαλισμένη εξακολουθεί να έχει τις αισθήσεις της, είναι για μια ακόμα στιγμή ζωντανή και τόσο τρομοκρατημένη όσο και τρομακτική. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Καραβάτζιο χρησιμοποίησε τη δική του αντανάκλαση ως πρότυπο.

8. Ο σκύλος που βυθίζεται: Φρανσίσκο Γκόγια, 1819-23

Ο σκύλος ανήκει στην κατηγορία των πινάκων του Γκόγια που ονομάζονται «μαύροι πίνακες» και δουλεύτηκαν κατευθείαν στους τοίχους του σπιτιού του έξω από τη Μαδρίτη την περίοδο αφού ο καλλιτέχνης υπέφερε από μια ασθένεια που του προκάλεσε κουφότητα.

Όντας η πιο βλοσυρή, η πιο αξιολύπητη και η πιο άχρονη από αυτές τις εφιαλτικές σκηνές, δείχνει το κεφάλι ενός σκύλου να παλεύει ανάμεσα σε έναν μεγάλο κενό χώρο από πάνω και από κάτω του, ο καθένας εκ των οποίων αποτελεί ένα είδος αβαθούς λήθης. Είναι μια παροιμιώδης εικόνα- ο σκύλος να προσπαθεί να κρατήσει το κεφάλι του πάνω από την επιφάνεια του νερού, περισσότερο βουλιάζοντας παρά κολυμπώντας- και το πιο τρομακτικό στοιχείο είναι η μουγκότητα του φτωχού ζώου.

9. Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου: Ιερώνυμος Μπος 1495-1515

Οι αλληγορίες του Μπος που βρίθουν φιγούρων που χάνονται στο βάθος, η κάθε μια από τις οποίες είναι τρελά απασχολημένη με κάποια σατανική δουλειά της, έχουν μια διαβολική κορύφωση σε αυτό το σπουδαίο τρίπτυχο. Μπορούμε να δείξουμε μόνο ένα μέρος, το οποίο είναι κατάλληλο, επειδή το έργο αποτελείται εξ ολοκλήρου από μικροσκοπικές βινιέτες έτσι ώστε το ένα τερατώδες σενάριο μετά το άλλο να χτίζουν μια αναπόφευκτη κόλαση με πυροτεχνήματα στον ορίζοντα- εκτός από τον Άγιο Αντώνιο που κατορθώνει να την παρακάμψει με το πράο χαμόγελό του. Γνωρίζουμε λίγα πράγματα για τον Μπος, πέρα από το ότι μπορεί να είχε εκπαιδευθεί για ιερέας.

10. Κομμένα κεφάλια: Theodore Gericault, 1818

Μια εσωτερική σχέση: όπως δυο κεφάλια σε ένα κρεβάτι, αυτά τα καημένα κομμένα κεφάλια, έχουν διαταχθεί από τον καλλιτέχνη στον χώρο με τέτοιο τρόπο, όπως αν ήταν ακόμα ζωντανά, δημιουργώντας ένα κωμικοτραγικό αποτέλεσμα. Εκείνη φαίνεται πως έχει κοιμηθεί για τα καλά πάνω στο μαξιλάρι, ενώ εκείνος ροχαλίζει δυνατά- πέρα από το γεγονός ότι τα μάτια του είναι ορθάνοιχτα και ακινητοποιημένα από τον φόβο τη στιγμή του θανάτου του.

Αυτές οι δυο ψυχές, ή καλύτερα τα δυο κεφάλια ή τα δυο αντικείμενα (η κατάσταση τους προσομοιάζει με αυτές και των τριών σε αυτήν την εικόνα) αποτελούν τα υπολείμματα μιας εκτέλεσης. Ο Gericault τα παρουσιάζει νεκροζώντανα, προκαλώντας σοκ σε αυτές τις μελέτες ανατομίας πριν από το αριστούργημά του, «η Σχεδία της Μέδουσας».

Πηγή: episkopon.gr "The Observer". Η επιλογή έγινε από την Laura Cumming, κριτικό τέχνης.

Μετάφραση: Μιράντα Παπαδοπούλου.